Rydzkowski Julian (1891–1978), kupiec-bławatnik, działacz społeczno-kulturalny na Kaszubach i Pomorzu, założyciel i kustosz Muzeum Regionalnego w Chojnicach. Ur. 13 II w Bydgoszczy, był synem Augusta (Augustyna), restauratora, i Moniki z Ściesieńskich.
Po ukończeniu pruskiej szkoły elementarnej R. uczęszczał w l. 1906–9 do szkoły handlowej. Praktykę w zawodzie kupieckim odbył w zachodnich Niemczech i w Chojnicach, gdzie już przed pierwszą wojną światową zaczął pracować jako ekspedient i dekorator. W l. 1915–19 powołany do wojska niemieckiego był pielęgniarzem w szpitalu polowym nr 364 w 105. dyw. piechoty walczącej kolejno na froncie wschodnim i zachodnim. Odznaczony Krzyżem Żelaznym wrócił po zdemobilizowaniu w r. 1919 do Chojnic, gdzie podjął pracę w firmie W. J. Schreibera. Współpracował wówczas z Organizacją Wojskową Pomorza; należał do założycieli Tow. Śpiewu «Lutnia» w r. 1919. Założył też w t. r. Tow. Handlowców, zajmujące się organizowaniem życia kulturalnego i przez 10 lat był jego prezesem rzeczywistym, a potem honorowym; m. in. kierował amatorskim zespołem teatralnym. Współorganizował uroczystości powitania WP w Chojnicach w r. 1920. Po przyłączeniu Pomorza do Polski odznaczony został Odznaką Frontu Pomorskiego. W r. 1920 pracował w Biurze Rent Wojskowych i ukończył kurs języka polskiego. W t. r. utworzył Oddział Tow. Oświaty «Pomorze». W r. 1922 był przedstawicielem fabryki sieci rybackich, a w r. 1923 samodzielnym producentem ramek i luster ręcznych. W r. 1924 wrócił do handlu bławatnego jako dekorator i specjalista od reklamy. Od r. 1930 był radnym miejskim Chojnic.
R. należał do współzałożycieli (1930) oddziału Polskiego Tow. Krajoznawczego i działaczy tego towarzystwa. Redagował i wydawał jednodniówki „Turysta w Chojnicach”. Gromadził zabytki etnograficzno-historyczne z Chojnic i południowych Kaszub oraz utworzył bibliotekę regionalną. W r. 1932 ofiarował swoje zbiory miastu i założył Muz. Regionalne zlokalizowane w ratuszu. Zbiory te zostały zniszczone w r. 1939 przez Niemców. Był współzałożycielem i jednym z czołowych działaczy Tow. Miłośników Miasta Chojnice i Okolicy (1934–8) i współredaktorem jego organu, kaszubskiego czasopisma regionalnego „Zabory” (1935–9), gdzie publikował swoje artykuły dotyczące przeszłości miasta. W r. 1936 krótko redagował „Gazetę Chojnicką”. Współpracował też z innymi lokalnymi pismami, w tym z „Dziennikiem Pomorskim” i „Konitzer Tageblatt”. Zainicjował w r. 1937 i współorganizował imprezę gospodarczo-kulturałną pn. Dni Chojnic. W r. 1938 osiadł R. w Pionkach koło Kielc, gdzie otworzył Dom Konfekcyjny. Założył tu w r. 1939 Stowarzyszenie Kupców Chrześcijańskich, którego został prezesem. W czasie wojny w r. 1939 stracił majątek. Pracował w Pionkach najpierw jako ekspedient, a od r. 1941 jako urzędnik w biurze gminnym.
Wiosną 1945 wrócił R. do Chojnic i rozpoczął pracę jako kierownik referatu kultury w starostwie. Zwolniony w r. 1953 z pracy w starostwie, został najpierw kierownikiem Domu Wypoczynkowego Polskiego Tow. Turystyczno-Krajoznawczego (PTTK), a następnie instruktorem regionalnym w chojnickim Pow. Domu Kultury. Wraz z J. Rymaszewskim wydał przewodnik pt. Kajakiem po wodach województwa bydgoskiego (W. 1953). Był autorem przewodnika pt. Chojnice i okolice (Bydgoszcz 1969). W l. 1955–75 był radnym Miejskiej Rady Narodowej. W r. 1956 współtworzył Zrzeszenie Kaszubskie (Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie) – oddział w Chojnicach i koła w terenie; należał do Zarządu Głównego Zrzeszenia w Gdańsku. Działał też w Chojnickim Tow. Kultury i w Stowarzyszeniu PAX w Chojnicach. Po raz drugi ofiarował miastu swoje zbiory etnograficzno-historyczne i bibliotekę w r. 1960 i zorganizował na nowo Muz. Regionalne, którego został honorowym kustoszem i kierownikiem (do r. 1972). Jako radny R. zainicjował m. in. budowę amfiteatru, założenie Parku 1000-lecia, ufundowanie pomnika M. Kopernika, bronił przed zniszczeniem zabytki dawnej architektury w mieście i regionie.
R. współpracował po r. 1945 z różnymi redakcjami, najdłużej z „Gazetą Pomorską”, publikując na jej łamach materiały i ciekawostki m. in. w rubryce „To i owo”. Z jego inicjatywy zaczęto w r. 1964 wydawanie „Zeszytów Chojnickich”, a w r. 1974 czasopisma „Baszta” (na prawach rękopisu poświęconego przeszłości regionu, ukazały się trzy numery). Był członkiem Bydgoskiego Tow. Naukowego. Badał i dokumentował rozwój życia kulturalno-oświatowego w pow. chojnickim, ogłosił m. in. artykuł 100 lat życia… („Biul. Woj. Domu Kultury w Bydgoszczy” 1958 nr 3). Opublikował autobiograficzny artykuł pt. Moje dzieciństwo („Pomerania” 1972 nr 5–6). Jego opowiadanie Czarci grosz wydała w Krakowie w r. 1975 Helena Trzebiatowska jako druk bibliofilski z własnymi linorytami. Sam był bohaterem licznych reportaży i audycji radiowych; sylwetkę jego przedstawił Wiesław Rogowski w powieści „Niepewność” (Gdynia 1967) w postaci jednego z bohaterów, Juliana.
R. był honorowym prezesem oddziałów Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego i PTTK w Chojnicach, został też wpisany do Honorowej Księgi Zasłużonych Chojnic, a członkowie Klubu «Pomerania» nadali mu Medal Stolema. Zmarł 10 VII 1978 w Chojnicach, pochowany został w alei Zasłużonych na tamtejszym cmentarzu Komunalnym. Był odznaczony m. in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
R. rodziny nie założył.
Imię R-ego nosi Muz. Regionalne w Chojnicach, jedna z ulic tego miasta, chojnicki oddział Stowarzyszenia «Pax», a w stulecie jego urodzin na domu, w którym mieszkał (przy Placu Jagiellońskim 8) odsłonięto tablicę pamiątkową.
Portrety i fot. R-ego w zbiorach Muz. Regionalnego w Chojnicach; – Bibliografia czasopism pomorskich. Województwo bydgoskie, Pod red. H. Baranowskiego, Tor. 1960; Stromski Z., Pamięci godni. Chojnicki słownik biograficzny 1275–1980, Bydgoszcz 1986 s. 176–7 (fot., bibliogr.), 193; Ostrowska R., Trojanowska I., Bedeker kaszubski, Gd. 1974 (fot.); – Bukowski A., Regionalizm kaszubski, P. 1950; Chojnice. Dzieje miasta i powiatu, Pod red. S. Gierszewskiego, Wr. 1971 s. 174, 204, 339, 342 (fot.); Julian Rydzkowski 1891–1978. W 100 rocznicę urodzin, Pod red. J. Cherek i K. Lemańczyka, Chojnice 1991 (fot.); Look W., Ostrowski K., Chojnice. Kronika dziejów miasta 1275–1975, Bydgoszcz 1976, s. 43 i n.; Ostrowski K., Wspomnienia o Julianie Rydzkowskim, „Zesz. Chojnickie” 1978 s. 1–5; Wycech C., Powiat chojnicki. Ziemia–ludzie–przeszłość. Życie gospodarcze i społeczne, Chojnice 1936 s. 198, 210, 216; – Borzyszkowski J., Pan na starej wieży, „Pomerania” 1978 nr 5 s. 3–6; Bożek W., O człowieku z rodu stolemów, tamże 1972 nr 5–6 s. 24–7; Wycech C., Wspomnienia 1905–1939, W. 1969 s. 232; – „Dzien. Chojnicki” 1938 nr 24; „Dzien. Pomorski” 1925 nr 275, 1933 nr 202, 1934 nr 36, 1937 nr 142; „Tyg. Powsz.” 1978 nr 47 s. 7; – Materiały biograficzne i spuścizna rękopiśmienna R-ego (w tym korespondencja i autobiografia) w zbiorach: Muz. Regionalnego w Chojnicach, Muz. Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie, B. Gdań. PAN oraz autora.
Józef Borzyszkowski